Koudwatervrees bij fiscale mediation is onterecht 

Fiscale conflicten worden vooral uitgevochten bij de rechter. Jammer, vindt fiscaal advocaat Marloes Lammers: mediation kan in belastinggeschillen zo veel meer betekenen. Het is sneller en goedkoper. We moeten het beter op de kaart zetten.

Wie het niet eens is met zijn belastingaanslag, komt terecht op het terrein van de fiscale geschillenbeslechting. Een sluitende definitie daarvan is er niet, zegt advocaat fiscale (fraude)zaken Marloes Lammers. Maar de mogelijkheden om op te komen tegen een aanslag zijn legio: om te beginnen in bezwaar gaan bij de instantie die de aanslag heeft opgelegd (de Belastingdienst, of de gemeente als het gaat over een WOZ-beschikking of de parkeerbelasting). Daarna staat beroep open bij de rechtbank, hoger beroep bij het gerechtshof en dan nog cassatieberoep bij de Hoge Raad. Soms kan zelfs – als al deze procedures zijn doorlopen – de gang naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens of het Europese Hof van Justitie worden gemaakt. 

Dat zijn de enige opties? 

Je hebt ook nog administratief beroep als de Belastingdienst weigert om bijvoorbeeld uitstel van betaling te verlenen. Daarnaast kun je een klacht indienen bij de Nationale ombudsman of bij de Belastingdienst zelf over de wijze waarop je wordt bejegend door een belastinginspecteur. Maar dat zal je fiscale probleem niet oplossen.

Bij mediation belanden belastinggeschillen niet op straat, gesprekken zijn besloten en vertrouwelijk 

Dit alles behoort tot de traditionele rechtspraak. Werkt dat altijd goed? 

Het is in ieder geval top-down: iemand anders bepaalt de uitkomst van jouw procedure. Ik ben daarom een voorstander van mediation, als dat mogelijk is. De mediator leidt het gesprek tussen de belastingplichtige en bijvoorbeeld de Belastingdienst, stelt kritische vragen om de twee partijen op weg te helpen, maar velt niet het oordeel. De bedoeling is dat de partijen samen tot een oplossing komen.

Wat valt er te bespreken of te onderhandelen als de aanslag in de bus valt? 

Veel regels zijn inderdaad helder, maar veel ook niet. Er is genoeg fiscale wetgeving die zich in een grijs gebied bevindt en vaak is onduidelijk welke tint grijs een fiscale regel heeft. Maar vaker vindt de discussie plaats over de feiten. Hoe heeft het een en ander daadwerkelijk plaatsgevonden. Deze kwesties kun je natuurlijk aan de rechter voorleggen, maar je kunt er ook samen met de Belastingdienst over praten. Neem de discussie over de btw op groenten en fruit. Het is helemaal niet duidelijk wat onder fruit valt: een potje appelmoes of alleen de appels zelf?

Welke voordelen heeft mediation in fiscale zaken nog meer? 

Mijn ervaring is dat in een geschil lang niet altijd het fiscale aspect het grootste probleem is. Iemand kan de WOZ-waarde van zijn woning te hoog vinden. Tijdens de mediation blijkt dat zijn bezwaar ergens anders ligt: hij heeft veel overlast van het speeltuintje voor zijn huis of dat auto’s te hard door zijn straat rijden. Dat alles kan de fiscale rechter niet oplossen. De heffingsambtenaar kan dat dan doorgeven aan zijn collega’s op het gemeentehuis die over deze zaken gaan. Dan kan het probleem van die persoon worden opgelost. Dat zou via de rechter niet lukken.

Dat legt ook een verantwoordelijkheid op de gemachtigde van de belastingplichtige 

‘Helaas belanden er te veel geschillen bij de rechter, terwijl een andere afwikkeling beter recht zou doen aan het belang van de cliënt

Die moet goed kijken wat het échte probleem van zijn klant is. Betreft het een fiscale rechtsvraag? Dan naar de rechter. Is het een communicatieprobleem? Zit de pijn elders? Dan is mediation verstandiger. Vergeet ook niet dat de belastingrechters te maken hebben met enorme achterstanden. Procedures duren erg lang en al die tijd zit je in onzekerheid. Beter is het dan om tijdens mediation te proberen eruit te komen. Als advocaat heb je de verplichting – op grond van de gedragsregels – om te beoordelen of het opportuun is om met een zaak naar de rechter te gaan. Je gaat niet procederen om een parkeerbelasting van een tientje. 

Mediation is dus sneller en goedkoper dan rechtspraak? 

Vele malen sneller. Er zijn rechtbanken met een achterstand van twee tot tweeënhalf jaar. Ga je in hoger beroep, dan komen er weer twee jaar bij. Mediation kan bij wijze van spreken in een dag geregeld zijn. De kosten voor je gemachtigde en de mediator vallen in het niet bij jaren procederen. Én je krijgt dan ook een oplossing die niet van bovenaf is opgelegd. Omdat beide partijen met die oplossing zijn gekomen, wordt deze ook eerder geaccepteerd. Voordeel is ook nog dat de gesprekken besloten en vertrouwelijk zijn.

Advocaat of mediator? 

Marloes Lammers is beide. ‘Ik ben een mediërende advocaat. De skills die ik als mediator heb aangeleerd zitten ook in mij als advocaat. Ik probeer altijd de verbinding te zoeken. Bijvoorbeeld met de belastinginspecteur om te kijken of we een kwestie voortijdig kunnen oplossen. Kan dat niet, dan spreken we dat met respect naar elkaar uit. Als we dan procederen, speel ik op de bal en niet op de mens. Dus advocaat of mediator – ik kan niet kiezen, het is een combinatie van allebei de rollen.’ 

Loopt het goed met mediation in belastingzaken? 

We zien een enorme terughoudendheid. Van alle kanten is er koudwatervrees. Er wordt gedacht: is het niet gewoon ordinaire koehandel? Soms wordt het ook als een brevet van onvermogen beschouwd als er een mediator moet komen. Want dan zijn ze kennelijk niet in staat om het gesprek met elkaar zelf te voeren. Ik zie dat helemaal niet zo. Een derde, neutrale gesprekspartner is nuttig en prettig. Maar ik geef toe: het zou vaker mogen. We moeten het beter op de kaart zetten.

Hoe vaak wordt er na mediation alsnog geprocedeerd bij de belastingrechter? 

Harde cijfers zijn niet bekend. Meestal is mediation ook het eindstation, omdat beide partijen dit traject zijn ingegaan met het idee er onderling uit te komen en procederen te vermijden. Want daar moet je jaren wachten en die onzekerheid is killing. Bij de Belastingdienst wordt dit ook ondersteund, want zij hebben te maken met grote groepen mensen die maar blijven procederen terwijl dat hun probleem niet oplost.

Welke trends ziet u op het gebied van procederen in het fiscaal recht? 

We hebben al een aantal jaren te kampen met de opkomst van de no cure no pay-bureaus. Aan de ene kant is het natuurlijk goed dat mensen bij die bureaus terecht kunnen. Maar daarmee heeft wel de portemonnee van de gemachtigde zijn intrede gedaan in het domein van fiscale geschillen. Veel van die bureaus zitten er vooral om proceskostenvergoedingen, materiële schadevergoedingen en griffierechten binnen te halen. Daardoor stroomt de hele keten vol en belastingplichten die écht een fiscaal probleem hebben, moeten jaren wachten op behandeling van hun zaak.

Ziet u dat fiscaal advocaten te makkelijk procederen? 

Op grond van de gedragsregels moeten advocaten een eerlijke inschatting maken over de proceskansen en de procesrisico’s voor de belastingplichtige. Daarbij moet je een eerlijke afweging maken. Als procederen geen zin heeft, dan moet je er niet aan beginnen. In mijn ogen moet het belang van de cliënt altijd voorop staan. Voor hem (of haar) moet het beste resultaat worden behaald. Ook als dat betekent om de gang naar de rechter te laten passeren. 

Marloes Lammers (1979) 

• 1997-2001 Fiscale economie, Fontys Hogeschool 
• 2001-2003 Fiscaal recht, Tilburg University 
• 2006 Advocaat, sinds 2021 bij HuygenLammers Advocaten 
• 2019 Mediator 
• 2015-heden Docent formeel belastingrecht en belastingprocesrecht, Universiteit van Amsterdam 
• 2022-heden Bestuurslid (secretaris) Nederlandse Vereniging van Advocaat- Belastingkundigen (NVAB) 
• 2022-heden Bestuurslid Vereniging Fiscale Mediation (VFM)